1.دوره حساس از شیر گرفتن (5 تا6 ماهگی)

اگر معرفی غذاهای جامد به کودک در این سن شروع شود علاقه کودک به شیر خوردن کاسته شده و این موضوع بعدها می تواند از مشکلات غذا دادن به او جلوگیری کند. بهترین زمان تغذیه با شیر مادر برای بچه ها تا یک سالگی بوده و از آن زمان به بعد تغذیه آنها با غذاهای جامد تکمیل می شود. ممکن است در سن ده تا دوازده ماهگی کودک نخواهد شیر مادر بخورد و مادر باید این الگوی شیر خوردن کودک را دنبال کند. زمانیکه کودک به مرحله تاتی کردن رسید جلوگیری از مشکلات غذا دادن به او ضروری است و اغلب ممکن است در غذا خوردن مشکل پسند شود. کودکان دارای تجارب مختلف و مثبتی از غذا خوردن هستند.
از شیر گرفتن کودک
وقتی کودکی از تغذیه با شیر مادر و یا با شیشه شیر به سمت غذاهای جامد می رود این فرآیند از شیر گرفتن کودک نامیده می شود. دوره های حساس از شیر گرفتن کودک در حدود 5 تا 6 ماهگی اوست. قبل از این دوره والدین نیاز دارند تا او را برای این فرآیند آماده کنند. این آمادگی از 3 تا 4 ماهگی شروع می شود زمانی کودک با طعم های مختلف آشنا می شود که این کار از طریق اجازه چشیدن طعم آبمیوه با یک قاشق کوچک انجام  بگیرد. این کار برای حدود یک ماه ادامه می یابد، هنگام غذا دادن به کودک به خاطر داشته باشید که او را مجبور به خوردن نکنید بلکه هنگامیکه غذا را به او می دهید منتظر شوید تا دهانش را باز کند و یا زبانش را بیرون بیاورد. در ماه چهارم کودک را با  زرده تخم مرغ آشنا کنید. هنگامیکه او به 5 یا 6 ماهگی می رسد آماده است تا اولین غذای جامد را بخورد. یک وعده شیر را با غذا جایگزین کنید ترجیحا وعده بعد از ظهر باشد دراین زمان ممکن است تولید شیر کاهش یابد. همچنین زمانیکه پتیالین در دهان تولید می شود به کودک تکه های کوچک نان را بدهید. پتیالین آنزیم موجود در آب دهان است که نشاسته را می شکند.
اولین غذای کودک باید در زمان آرام و بی سر و صدایی به او داده شود تا این تجربه برای او لذتبخش باشد. بهتر است میز و صندلی به اندازه کودک داشته باشید. یک قاشق کوچک برای کودک تا آن را نگه دارد و قاشق دیگری برای خودتان داشته باشید. این کار به او امکان می دهد تا گرفتن را تمرین کند. پیشنهاد می شود اولین غذای کودک پوره برنج قهوه ای پخته شده در آب سبزیجات باشد. کمی از آن را داخل بشقاب بریزید و اگر کودک بیشتر خواست دوباره برایش بریزید. اگر او از خوردن غذای بیشتر امتناع کرد سعی نکنید او را وادار کنید تمام غذایی را که آماده کرده اید بخورد. به تدریج غذاهای دیگری مانند میوه ها و سبزیجات آب پز و پوره شده را به او معرفی کنید. زمانیکه غذای خاصی را به او دادید قبل از اینکه یکبار دیگر آن را به او بدهید حدود 3 یا 4 روز صبر کنید تا ببینید به آن غذا واکنشی نشان می دهد. در ماه 7 یا 8 ام به او فرآورده های شیری مانند ماست و پنیر بدهید. کودک همچنین می تواند تکه های کوچک گوشت را بخورد. امیدواریم که در یک سالگی کودک کاملا از شیر گرفته شود اما ممکن است هنوز شیر مادر را به عنوان مکمل غذایش بخورد.
•    در 6 ماهگی یک وعده غذا، در 7 تا 8 ماهگی دو وعده و در 8 تا 9 ماهگی سه وعده غذا را جایگزین کنید.
•    در 12 ماهگی کودک باید غذای خانواده را بخورد.
وقتی غذایی را به کودک می خورانید مهم است که با او روبرو باشید و با اعلام اینکه چه موقع به او غذا می دهید برایش احترام قائل شوید. در مراحل اولیه به او یک قاشق کوچک بدهید تا گرفتن آن را تمرین کند و بعدها تلاش کند خودش غذا بخورد. شما ممکن است با قاشق بزرگی غذای کودک را داخل کاسه بریزید و قاشق را داخل کاسه بگذارید و او آن را برداشته و در دهانش بگذارد. این کار به کودک امکان می دهد تا استقلال داشته باشد. همچنین به کودک اجازه دهید تا غذاهایی که با دست خورده می شوند را امتحان کند مانند کراکر برنج، نان یا حتی میوه های نرم.
هنگام خوردن اولین غذا مهم است که آن تجربه برای کودک تجربه ای لذت بخش باشد، عجله نداشته باشید و زمان مناسبی را برای این کار انتخاب کنید. به انتخاب کودک که می خواهد بخورد یا نه احترام بگذارید. میزی داشته باشید که با رومیزی و ظروف و حتی چند شاخه گل تزئین شده باشد. همچنین کودک می تواند در هنگام غذا خوردن لیوان آب کوچکی (لیوان رنگارنگی) داشته باشد.
*توجه- توصیه هایی از سوی برخی سازمانها در مورد تغذیه با شیر مادر
طب اطفال آکادمی امریکا(AAP)
"این سازمان پیشنهاد می کند که نوزادان تا 6 ماهگی فقط از شیر مادر تغذیه کنند. این مطلب به این معنی است که آنها به هیچ غذای اضافی (بجز ویتامین D) یا مایعی نیاز ندارد مگر اینکه پزشک چیزی را تجویز کند. نوزادان باید تا یک سالگی و تا زمانیکه مادر و کودک هر دو بخواهند به تغذیه با شیر مادر ادامه دهند."
منبع: http://www.aap.org/breastfeeding/faqsBreastfeeding.html
سازمان تغذیه با شیر مادر استرالیا(ABA)
"چه وقت کودک را از شیر بگیریم- این یک تصمیم بسیار شخصی است که باید با توجه به نیازهای مادر و کودک، همچنین موقعیت خانه و خانواده گرفته شود. شما ممکن است بخواهید و یا مجبور شوید که زودتر کودکتان را از شیر بگیرید. اگر اینگونه است سعی کنید به تدریج این کار را انجام دهید. از سوی دیگر ممکن است بخواهید دیرتر کودکتان را از شیر بگیرید (در دو سالگی یا دیرتر). بهتر است زمان محدودی را برای این کار در نظر نگیرید مگر اینکه ضرورت ایجاب کند."
منبع: asn.au/bfinfo/weaning.html.http//www.breastfeeding
سازمان بهداشت جهانی(WHO)
" این سازمان تاکید می کند که نوزادان تا شش ماه نخست زندگی فقط از شیر مادر تغذیه کنند. از شش ماهگی تا دو سالگی و بیشترغذاهای دیگر باید مکمل شیر مادر باشند."
منبع: http//www.who.int/features/factfiles/breastfeeding/facts/en/index.html  

2.دوره حساس برای زبان (از تولد تا 6 سالگی)

این دوره حساس از 7 ماهگی در داخل رحم شروع شده و تا 5/5 یا 6 سالگی ادامه می یابد. چندین جنبه زبانی وجود دارد که شامل زبان گفتاری، زبان نوشتاری و خواندن است. این دوره یک جز لاینفک از زندگی کودک است که او می تواند از کلمات و زبان به منظور برقراری ارتباط استفاده کند. پیشرفت این دوره شامل صداهایی است که کودکان قبل از زبان باز کردن از خود درمی آورند، بعد از آن گفتن کلمات، سپس عبارات دو کلمه ای و پس از آن عبارات سه کلمه ای و در نهایت جملات که دامنه لغات آنها و همچنین درک شان دائما در حال افزایش است. همچنین در این زمان زبان دوم به سادگی یاد گرفته می شود.
دوره حساس برای یادگیری صحبت کردن از 7 ماهگی تا 5/2 الی 3 سالگی است. پیشرفت زبانی پیش از تولد نیز تحت تاثیر قرار دارد. در 3 سالگی کودک جملات 2 الی 3 کلمه ای را به خوبی بیان می کند.
محیطی که برای این کودک فراهم می کنیم بدین گونه است که با او به طور واضح صحبت می کنیم، برایش کتاب می خوانیم، به او اجازه می دهیم تا در مورد نیازهایش صحبت کند و نیازهایش را پیش بینی نمی کنیم زیرا در این صورت هیچ نیازی وجود نخواهد داشت که او سعی کند به طور زبانی ارتباط برقرار کند. این رویدادی عادی است که بزرگترها اغلب از آن آگاه نیستند و سعی می کنند همیشه نیازهای کودکان را برآورده سازند.
دوره حساس برای یادگیری نوشتن از 5/3 تا 5/4 سالگی است که با کار مقدماتی کودک با استفاده از الفبا صورت می گیرد.
دوره حساس برای یادگیری خواندن از 5/4 تا 5/5 سالگی است. بر اساس نوشتن او می تواند خواندن را یاد بگیرد. مهم است که کودک حداقل یکبار در روز و اگر امکان دارد حدود 20 دقیقه بخواند، لزومی ندارد که این زمان پشت سر هم باشد بخصوص در مورد بچه های کوچکتر.

3.دوره حساس برای نظم و ترتیب (از 18 ماهگی تا 2 سالگی)

این دوره از لحظه تولد شروع شده، در 18 ماهگی الی 5/2 سالگی به اوج خود می رسد و تا 5 سالگی ادامه می یابد. مشخصه این دوره میل به هماهنگی و تقلید است. در این دوره عشقی پرشور در مورد امورعادی وجود دارد و زمانی است که کودک ممکن است به دلیل بی نظمی آشفته به نظر آید. کودکانی که در سن "دو سالگی وحشتناک" قرار دارند اغلب واکنشهای مبالغه آمیزی نسبت به بی نظمی های کوچک نشان می دهند که والدین آن را درک نمی کنند. بنابراین محیط باید به دقت مرتب و برای هرچیز مکانی در نظر گرفته و ضوابطی وضع شود. همچنین مهم است که نظم بیرونی رعایت شود زیرا این موضوع به کودک کمک می کند تا نظم درونی نیز داشته باشد.
در این زمان کودک ممکن است هنگامیکه اشیا خارج از حالت عادی باشند بد خلقی کند و این موضوع بر روی حس منظم بودن او تاثیر می گذارد. او ممکن است در این زمان بر یک روال عادی و روزمره تاکید داشته باشد و در زندگی های پر مشغله ممکن است در این زمان والدین برای احترام به این حس کودک وقت نداشته باشند. ممکن است ببینید که اگر موقعیت فراهم باشد کودک سعی می کند اشیا را به جای اصلی شان بازگرداند.
مهم است درباره این موضوع به عنوان یکی از نیازهای کودک که باید برآورده شود آگاهی داشته باشیم. داشتن قوانین سازمان یافته به کودک در این دوره حساس کمک می کند.

4.دوره حساس برای حرکت کودک (از تولد تا 4 سالگی)

این دوره می تواند به طبقه بندیهای مختلفی تقسیم شود. فراگیری حرکت عضلانی خوب و کامل (راه رفتن و استفاده از دستها) از تولد تا 5/2 سالگی انجام می گیرد. محیطی که ما برای این دوره آماده می کنیم باید برای کودک فرصت چهاردست و پا رفتن و ایستادن را فراهم و او را تشویق کند تا با کمک و یا بدون کمک دیگران راه برود و نه اینکه به تنهایی بنشیند. همچنین باید به کودک اسباب بازیها و لوازمی داده شود که به دستهایش امکان قلاب کردن، ضربه زدن، لمس کردن، چرخاندن، قرار دادن و محکم گرفتن اشیای کوچک را بدهد و همچنین حرکت دستها و هماهنگی دست و چشم را بهبود بخشد. وقتی این فرصتها به او داده می شود، برای بهتر شدن این مهارتها نیاز است که آنها به طور منظم تکرار شوند.
بهبود یا هماهنگی حرکات عضلانی از 5/2 الی 5/4 سالگی صورت می گیرد. این زمان زمانی است که کودک شروع به استفاده از هر دو دستش به طور هماهنگ می کند و قادر است تا اشیای کوچک را نگه دارد و به طور اختیاری رها کند. حرکت عضلانی کامل می تواند نتیجه هماهنگی ماهیچه ها در هنگام راه رفتن، دویدن، داشتن تعادل در هنگام حمل یک سطل آب و یا پریدن باشد. کودک این هماهنگی را از طریق تکرار فعالیتهای حرکتی هدفمند به دست می آورد. بردن مرتب او به پارک و یا محیط بیرون از خانه احتمالا به این دوره حساس کمک می کند.

5.دوره حساس برای بهبود بخشیدن به حسهای کودک (از تولد تا 5 سالگی)

این دوره با علاقه شدید کودک به تجربیات حسی (چشایی، بویایی، شنوایی، بینایی، لامسه) مشخص می شود که به طور فزاینده ای به یادگیری کودک در درک و ایجاد تفاوتهای حسی بهبود یافته می انجامد. هیچ چیزی در ذهن وجود ندارد که در ابتدا در حسها موجود نباشد. می توانید به کودک اجازه دهید تا گیاهان معطر، غذاهای مختلف مانند میوه هایی را بو کند که در طبیعت اطراف او و حتی در سوپر مارکت وجود دارند.

6.دوره حساس برای اشیای کوچک (از 1 تا 3 سالگی)

ویژگی این دوره تمرکز کودک روی اشیای کوچک و جزئیات ریز است. این مطلب نشاندهنده این است که نظم و جزئیات در ذهن کودک با یکدیگر همراه می شوند. در این دوره کودکان روی جزئیات تمرکز می کنند.
برای اینکه به درستی محیطی را برای آنها فراهم کنید باید در این محیط چهاردست و پا حرکت کرده و خودتان جزئیات را ببینید، هر چیزی را که نیاز به تعمیر دارد تعمیر کنید تا کودک در هنگام انجام کار دچار سردرگمی نشود. زمانیکه کودکی چیزی را بهم ریخته ببیند این موضوع ممکن است سطوح تمرکز او را تحت تاثیر قرار دهد.

7.دوره حساس کشف و طبقه بندی حسی (از5/2 تا 6 سالگی)

مرحله اول از بارداری تا 5/2 الی3 سالگی فراگیری تصورات و تجربیات حسی است. در این سن کودکان با تجربیات حسی فراوانی روبرو می شوند. این وظیفه والدین است که فرصتهایی به کودک بدهند تا محیط اطرافش را کشف و حواس خود را تجربه و یا تحریک کند و همیشه با نگرانیهای جزئی در مورد بهداشت و ایمنی از این کار منع نشوند.
طبقه بندی در 5/2 تا5/5 الی6 سالگی اتفاق می افتد؛ زمانیکه شخص نیاز دارد تا سیستمی برای کودک فراهم کند تا تجربیات حسی خود را طبقه بندی کند. اگر کودک تجربه حسی جدیدی داشته باشد می تواند آن را در این سیستم طبقه بندی قرار دهد.

8.دوره حساس برای اعداد (از4 تا5/5 سالگی)

این دوره زمانی است که کودک را با آموزش ریاضی آشنا می کنیم که این کار در کلاس مونتسوری انجام می گیرد. شمارش به عنوان بخشی از زبان بکار می رود و در این دوره کودک به اعداد به عنوان یک ماهیت و نوع مستقلی از زبان علاقه مند می شود.

9.دوره حساس برای درک رفتارها و احترامات (از 2 تا6 سالگی)

در کلاس مونتسوری برای کودکان 3 تا6 ساله درسهایی در مورد ادب و احترام وجود دارد. الگوی کودکان 0 تا 3 ساله در یادگیری ادب و احترام بزرگترها هستند. این مطلب مستلزم این است که رفتار والدین با کودکان و دیگر بزرگترهایی که در اطرافشان هستند محترمانه باشد.

مترجم:سمیه قائمی نسب

 رویش طلایی کوچولوها                               
*****کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است*****