در اکثر اوقات بلوغ زودرس جنسی یک خصیصۀ فامیلی است که به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد، اما بعضی مواقع نیز در اثر یک بیماری شدید عضوی، مثل ضایعات و تومورهای هیپوتالاموس، مننژیت و انسفالیت ایجاد می‌شود. اما در درجۀ اول باید بلوغ جنسیِ واقعی را از بلوغ جنسیِ کاذب تشخیص داد.
نکتۀ مهم این است که در جریان بلوغ واقعی، دورۀ قاعدگی به طور طبیعی انجام می‌شود. وجود پولیت روده و هیپرپیگمانتاسیون مخاطی و لکه‌های شیر قهوه‌ای روی پوست، کم‌کاری تیروئید با هیپوتروئیدیسیم ممکن است عواملی برای تشخیص بلوغ زودرس جنسی باشند و یا در تشخیص به ما کمک نمایند.
به‌هرحال تشخیص به موقع و درمان سریع بیماری برای بیمار منافع زیادی دارد. زیرا بسیاری از کودکان مبتلا به بلوغ زودرس عاقبت به علت بسته شدن سریع اپی فیز استخوان‌ها دچار کوتاهی قد و قامت و حتی کوتولگی می‌شوند.
وقتی جوانه و برجستگی سینه در دختران، قبل از 8 سالگی ظاهر شود، یا شروع عادت ماهانه قبل از 9 سالگی باشد، درواقع بلوغ جنسی زودرس اتفاق افتاده است.
هنگامی‌که صفات ثانوی جنسی با ژنوتیب (جنسیت ژنتیکی و غددی) فرد متناسب باشد؛ یعنی به صورت ژنتیک زن ساز باشد و ظاهر فرد نیز دختر باشد، این را در اصطلاح بلوغ جنسی زودرس همان جنس (sosexual) می‌گویند.
همین حالت در پسران نیز ممکن است اتفاق بیفتد. اما اگر صفات ثانویۀ جنسی (ظاهر فرد) با جنسیت ژنتیکی هماهنگ نباشد، یعنی به‌صورت مرد سازی در دختران و یا زن سازی در پسران باشد، می‌گویند آن فرد دچار بلوغ زودرس غیر همان جنسی یا (heterosexual) شده است.
بلوغ زودرس جنسی دختران به‌صورت (isosexual) با همان جنسی به دو صورت عمده بروز پیدا می‌کند:
- در یک دسته بلوغ زودرس جنسی واقعی است یعنی با شروع بلوغ طبق روال عادی، اما زودتر از موعد مشخص می‌شود. در این گروه هورمون‌های گنادوتروپین دچار افزایش ترشح می‌شوند و سیکل‌های قاعدگی نیز افزایش پیدا می‌کنند.
بلوغ زودرس
پزشکان معتقدند که بیش از 90 درصد بلوغ جنسی زودرس جنبۀ سرشتی دارد و علت مشخصی برایش نمی‌توان پیدا کرد. یعنی محور سیستم عصبی مرکزی CNS، هیپوتالاموس و هیپوفیز، زودتر از موعد طبیعی فعال می‌شود و تکامل زودرس پیدا می‌کند، اما علت ناشناخته است.
نکتۀ جالب‌توجه این است که، در بیش از 50 درصد از این بیماران نوار مغز یا الکتروانسفالوگرافی EEG آن‌ها غیرطبیعی است. درواقع بروز صفات جنسی و شروع زودرس و زیاد قاعدگی و تخمک‌گذاری ممکن است منجر به بروز و تشدید اختلالات اعصاب و روان شود. با توجه به این موضوع مهم، شروع درمان به‌محض تشخیص قطعی، الزامی است.
درمان دارویی عمدتاً به وقفه ترشح هورمون‌های گنادوتروپین معطوف می‌شود. از آنجایی که بلوغ زودرس غالباً با بسته شدن زودرس صفحۀ رشد استخوان‌ها نیز همراه است و باعث کوتاهی قد می‌شود، متأسفانه همیشه با اقدام درمانی نمی‌توان جلوی این عارضه را گرفت، ولی به‌هرحال شروع سریع‌تر درمان در این مورد هم مؤثر است.
حدود 10 درصد از موارد جنسی زودرس در اثر بیماری‌های جسمی مغز مثل تومورهای مغزی، انسفالیت، مننژیت، صدمات و ضربه به جمجمه هیدروسفالی و سایر بیماری‌ها به وجود می‌آید. این گروه از بیماران دچار بلوغ زودرس جنسی دارای علت شناخته شده هستند.
درهرصورت باید این دو گروه را از نظر علت شناسی از هم تشخیص داد؛ چرا که گاهی برخی از این بیماران که جزو گروه با علت ناشناخته قرار می‌گیرند، مبتلا به تومور مغزی هستند.
بنابراین ضمن انجام آزمایش‌های هورمونی بایستی سیتی اسکن و یا MRI از مغز به عمل آید؛ اما با همۀ این‌ها آنچه که در رابطه با ضایعات تومورال به تشخیص بیشتر کمک می‌کند، وجود علائم و نشانه‌های عصبی همراه بلوغ زودرس جنسی است.
درصورتی‌که وجود تومور مغز قطعی شود، عمل جراحی و رادیوتراپی ضروری است و میزان و درصد موفقیت درمان به پیشرفت ضایعه بستگی دارد.
- در گروه دیگری از دختران مبتلا به بلوغ جنسی زودرس علت را باید در غدۀ فوق کلیوی بیمار جستجو کرد. البته این ضایعه به ندرت اتفاق می‌افتد، اما در صورت وقوع به‌صورت هیپرپلازی یا افزایش فعالیت مادرزادی غدۀ فوق کلیوی است. پزشکان معتقدند که این دسته از بیماران با کمبود آنزیمی به نام هدروکسیلان21 مواجه هستند.
- نوع دیگر بلوغِ زودرس جنسی، کاذب است. وقتی فردی به ظاهر دختر، علائم زن نمایی به علت افزایش تولید هورمون استروژن داشته باشد، اما دورۀ ماهانه نداشته و یا تخمک‌گذاری نمی‌کند این فرد دچار بلوغ زودرس جنسی کاذب می‌شود.
علل مختلفی برای ایجاد این نوع بلوغ وجود دارد. شایع‌ترین علت آن کیست‌ها یا تومورهای تخمدانی مترشحه استروژن می‌باشد. این نوع تومورها با پولیپ های روده‌ای همراه است. در اینجا هم سونوگرافی تخمدان‌ها و سیتی اسکن می‌تواند در تشخیص و شناسایی آسیب و علت بیماری کمک زیادی کند.
- بلوغ زودرس جنسی Hetrosexual غیر همان جنسی، حالتی است که در دختران نابالغ اتفاق می‌افتد که دچار علل مرد سازی می‌شوند. پرفعالیتی و هیپرپلازی مادرزادی غدۀ فوق کلیوی باعث ترشح هورمون‌های جنسی مردانه یعنی آندروژن ها می‌شوند که در اندام‌های تناسلی بیمار ابهام ایجاد می‌شود، به‌خصوص پرکاری غدۀ فوق کلیوی که با اشکال متنوعی از ابهام در دستگاه تناسلی خارجی همراه است.
علائم موجود در بیماران دچار بلوغ زودرس
در مواجه با بیماران دچار بلوغ زودرس به چه علائمی باید توجه کنیم؟ یکی از این علائم پرمویی و رویش زودرس موهای زیر بغل و ناحیۀ زهار است. حتی گاهی رویش مو در صورت، هشداردهنده است. اگر چنانچه اعضای تناسلی خارجی دختری مبهم باشد و در تشخیص مذکر و مؤنث بودن او تردید وجود دارد، در اسرع وقت باید به پزشک مراجعه شود.
شواهدی از علائم کم‌کاری تیروئید و سابقۀ مصرف داروهای حاوی استروژن عواملی هستند که منجر به بلوغ زودرس کاذب می‌شوند و باید موردتوجه قرار بگیرند. رشد نامتناسب و یا متوقف‌شدۀ طولی استخوان‌ها نیز مهم است. سردردهایی که با تغییرات جنسی زودرس همراه‌اند، از اهمیت خاصی برخوردارند.
وجود ناراحتیِ گوارشی همراه؛ مثل پولیپ های روده قابل‌توجه‌اند. وجود برخی تغییرات مخاطی و تغییر رنگ مخاط و پوست و لکه‌های شیر قهوه‌ای پوستی ممکن است در تشخیص بیماری مؤثر باشد.
نکتۀ مهم دیگری که باید به آن توجه کنیم، وجود علائم عصبی و روانی است. اضطراب و افسردگی ممکن است در اثر بروز عدم تعادل هورمونی و یا ناشی از اختلال در هویت جنسی ایجاد شوند. بنابراین تشخیص به موقع و درمان سریع و مناسب در پیشگیری از بیماری اعصاب و روان و حفظ بهداشت روانی به طور نسبی مؤثر است.
برای یادگیری مطالب بیشتر،در تلگرام با اکانت childhoodchildhood عضو شوید ودر اینستگرام با اکانت rooyeshetalaei ما را فالو کنید.