اختلال بیش فعالی شامل ترکیبی از مشکلات از قبیل عدم توانایی در حفظ توجه، فعالیت زیاد و رفتارهای ناگهانی است در پسران حدود سه تا پنج برابر بیشتر از دختران رخ می دهد و اغلب از سه سالگی پدیدار می شود، در پسران علائم بیش فعالی بیشتر به صورت تحرک و فعالیت زیاد و در دختران به صورت بی توجهی دیده می شود.
انواع اختلال ADHD
نوع اول ADHD ترکیبی است که شامل بی توجهی، بیش فعالی است، معمولا این کودکان نمی توانند کارهایشان را تمام کنند و همیشه آشفته و حواس پرت بوده و در زمینه تحصیلی با مشکل روبرو هستند، اصطلاحا گفته می شود که مغز این کودکان از نظر سرعت مانند یک ماشین فراری است، اما ترمز آن ها از نوع دوچرخه است یعنی ذهن آن ها در حال مسابقه است و در زمان لازم نمی توانند سرعتشان را کم کنند; این نوع بسیار شایع است و در پسرها هم بیشتر دیده می شود.
نوع دوم، در پرتکانش گری کودکان معمولا دونشانه پرتحرکی و تکانش گری را نشان می دهند اما توجه خوبی دارند، همچنین مرتکب کارهای خطرناکی نظیر بالارفتن از دیوار،کمد می شوند و مرتب در حال دویدن، پریدن و تکان دست ها هستند، این کودکان بسیار پرحرف بوده و حرکاتی بی جا، نامناسب و خشن از خود نشان می دهند و در مجموع نمی توانند در جای خو آرام بگیرند.
نوع سوم ADHD بی توجهی است، در واقع کودکان بی توجه بیش فعال نیستند به طوری که مدرسه شکایتی از بیش فعالی این کودکان ندارد، اما این کودکان در تمرکز و دقت دچار مشکل هستند و توان دقت به جزئیات را ندارند، وسایل خود را گم می کنند و نمی توانند به حرف والدین یا معلم به دقت گوش دهند.
چگونگی تشخیص ADHD
هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد، لذا تشخیص ما متکی بر پاسخ بیمار به سوالات و توضیحات خانواده است، همچنین با ارزیابی که ما از معلمین و اولیا می کنیم به مشکلات کودک در مدرسه پی خواهیم برد.البته مجموعه ای از تست های روانشناختی در تشخیص این اختلال به کمک ما می آیند.
در واقع کودک مبتلا به ADHD باید ترکیبی از علائم بی توجهی، بیش فعالی و تکانش گری را حداقل به مدت شش ماه داشته باشد و البته علائم باید فرد را دچار مشکل کرده باشند.
بسیاری از والدین و اولیا مدرسه در تشخیص بیش فعالی دچار اشتباه می شوند، یعنی شلوغی و شیطنت یک کودک حتما به معنای وجود اختلال ADHD نخواهد بود، باید در نظر داشته باشیم که در بعضی از بچه ها اضطراب و افسردگی و بیماری هایی که بر روی مغز تأثیر می گذارند علائم می تواند تقلید کننده علائم بیش فعالی باشد که این تشخیص های افتراقی بر عهده روانپزشک است.
در بعضی مواقع هیچ اختلال روانی وجود ندارد و فقط با قرار گرفتن در یک موقعیت استرس زا تغییرات رفتاری در کودک مشاهده می شود، مثلا کودکی که در محیط با طلاق والدین یا مرگ یکی از اعضای خانواده روبرو می شود نسبت به این وقایع تغییرات رفتاری خواهد داشت.مجموعا همپوشانی یکسری از علائم و دریافت شرح حال پزشک را در تشخیص اختلال ADHD یاری خواهد کرد.
دلایل ابتلا به اختلال ADHD
دلیل قطعی این بیماری ناشناخته است، اما یکسری از عوامل مطرح در ایجاد این بیماری موثر هستند از جمله علل وراثتی و ژنتیکی، اختلال در سیستم های عصبی ، آلودگی ها و سموم محیط مانند برخی از فلزات سنگین، نوزادان زودرس و همچنین مادرانی که به مواد مخدر، الکل یا سیگار معتاد هستند، بیشتر در معرض این عارضه قرار خواهند داشت.
عوارض و خطرات بیش فعالی در صورت عدم درمان
کودک بیش فعال زندگی را برای والدین سخت می کند یعنی کودک دچار افت عملکرد آموزشی و تربیتی خواهد شد، معمولا این کودکان در محیط مهد و مدرسه با سایر همسالان مشاجره و درگیری دارند و در صورت درمان نشدن این کودکان در آینده عزت نفس پایینی خواهند داشت و در تعامل و برقراری ارتباط با بزرگسالان دچار مشکل می شوند.
امکان ریسک اعتیاد یا سایر رفتارهای بزهکارانه در آن ها بیشتر می شود یعنی در صورت عدم درمان با سایر اختلالات روانپزشکی مانند ناتوانی در ایجاد ارتباط، افسردگی، اضطراب، بیش عصبی، لکنت زبان، ارتکاب به اعمال مخربی مانند تخریب، مخالفت و گستاخی با بزرگترها روبرو خواهیم شد، لذا باید این اختلال به موقع و درست تشخیص داده شود.
تأثیر رژیم غذایی بر اختلالات ADHD
تأثیر رژیم غذایی بر ADHD هنوز به اثبات نرسیده است، اما در مجموع توصیه می کنیم که از نوشیدنی های قندی و گازدار، چیپس، پفک، کاکائو، قهوه، نسکافه و غذاهای آماده و تند و پرادویه که محرک هستند، پرهیز شود.
درمان دارویی و غیردارویی بیش فعالی
در مرحله نخست درمان دارویی تحت نظر روانپزشک لازم است و تردیدی در درمان دارویی این کودکان وجود ندارد، اما در مرحله دوم باید سایر درمان های غیردارویی مانند مشاوره یا روان درمانی توسط همکاران روانشناس بالینی انجام شود.وی با اشاره به اهمیت ادامه درمان در محیط مدرسه یا مهد کودک افزود: یک مسئله بسیار مهم در درمان این است که خانواده باید اولیا مدرسه را در جریان بیش فعالی کودک بگذارد تا اولیا مدرسه از آموزش ها و تکنیک های کودکان بیش فعال استفاده کنند.
توصیه های غیردارویی در درمان کودکان بیش فعال
پدر و مادر باید این اختلال را بشناسند و با مطالعه و مشاوره سطح آگاهی خود را نسبت به این بیماری افزایش دهند، عدم شناخت درست از این بیماری توسط والدین باعث می شود که در رفتار با کودک و درمان او دچار مشکل شوند.
خانواده باید درک کند که رفتار کودک از روی اختلال است و عمدی در کار نیست، قوانین خانه باید شفاف و خلاصه و کوتاه باشند تا کودک به طور دقیق انتظارات والدین را بداند، در واقع کودک با درمان توانایی موفقیت را بدست خواهد آورد.
شرکت دادن کودک در کارهای هنری و ورزشی، بیشتر از حد توان از فرزند انتظار نداشتن، آرام و شمرده سخن گفتن با کودک، داشتن ارتباط چشمی مناسب، داشتن برنامه منظم برای خواب و غذا از جمله توصیه های موثر در ارتباط با این کودکان است.
این کودکان به سختی خود را با تغییرات تطبیق می دهند مثلا اگر محل زندگی کودک تغییر کند باید از قبل این آمادگی برای جابجایی را در او ایجاد کنند و ناگهانی نباشد، همچنین بسیاری از موقعیت های ناراحت کننده مانند نشستن در سخنرانی ها یا کلاس های طولانی، خرید در فروشگاه های بزرگ تحریک کننده سیستم عصبی کودک بوده و باعث تشدید علائم بیماری خواهد شد.
برای تربیت این کودکان باید از پاداش و تنبیه رفتاری استفاده کنیم معمولا این کودکان به دلیل نوع رفتارهای ناآرام خود عموما توسط والدین تنبیه می شوند که متأسفانه بسیار تشدید کننده خواهد بود.
خانواده ها باید نسبت به این اختلال بسیار صبور و واقع بین باشند که نیازبه درمانی طولانی مدت دارد، لذا نباید انتظار بهبود یک شب را از کودک داشته باشند.
برای یادگیری مطالب بیشتر در حوزه کودک، در تلگرام با اکانت childhoodchildhood عضو شوید ودر اینستگرام با اکانت rooyeshetalaei ما را فالو کنید.