تقویت فن بیان کودکان (1)

می‌دانیم که فن بیان کودکان و نحوه حرف زدن و ارتباط گیری کودکان، نقش تعیین کننده‌ای در موفقیت آینده آنها دارد.

این تفکر کاملاً صحیح است که مهارت‌های کلامی و فن بیان کودکان، دروازه ­ای بسیار مهم برای ورود موفق آن­ها به اجتماع محسوب می­شود. به همین دلیل است كه برای پدرها و مادرها و همچنین بسیاری از افرادی که به هر شکلی با کودکان ارتباط دارند همچون مربیان، معلمان، پرستاران و ... آموزش مهارت­‌های ارتباطی، مهارت های گفتاری و فن بیان به کودک همیشه یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌ها محسوب می­‌شود.

• منظور از فن بیان کودکان چیست؟

تعبیر بسیاری از افراد از اصطلاح فن بیان، تلفظ بهتر و ادای کامل­‌تر کلمات و واژه­‌ها است.

این تعبیر کاملاً درست است. اما با توجه به اینکه عموم جامعه، فن بیان را مهارت خوب صحبت کردن و یا سخنوری می ­پندارند، بنابراین تعریف ما نیز در این نوشته، داشتن مهارت خوب صحبت کردن خواهد بود.

پس منظور ما از فن بیان کودکان؛ توانایی خوب صحبت کردن کودکان است؛ به نحوی که فرزند ما به راحتی بتواند صحبتی مفید به دور از خجالت انجام دهد.

اگر به توانایی گفتگو و قدرت کلامی کودکان اطرافمان با دقت بیشتری نگاه کنیم متوجه می­‌شویم به طور کلی، اکثر کودکان و فرزندانمان، زمانی که در موقعیتی جدّی برای صحبت قرار می­ گیرند، مانند پاسخ دادن به سؤالات اقوام و آشنایان و یا احوال پرسی با آن­ها، کمی دچار مشکل می­ شوند.

علت این مشکلات را می­‌توان از چند جنبه بررسی کرد؛

بدون شک یکی از مهم­ترین دلایل، کم­‌رویی و خجولی است. خجولی باعث می­‌شود فرزند ما حتی بسیاری از اوقات که صحبتی برای گفتن دارد؛ سکوت کند.

بنابراین در آموزش فن بیان کودکان، رفع خجولی و غلبه بر کم­رویی، یکی از اصلی­‌ترین محورها خواهد بود.

کم بودن دایره لغات و همچنین ناتوانی در برقراری ارتباط کلامی میان واژه­ ها، از دیگر دلایل ضعف در بیان کودکان محسوب می­شوند.

اکنون که به علت ضعف بیانی پی بردیم، نیاز است راه­کارهایی بیابیم تا علاوه بر رفع کامل این نقاط، به تقویت سریع مهارت ­های کلامی و گفتاری کودکان کمک کند.

گام اول برای پروش فن بیان کودکان شاید توجه به این نکته مهم‌ترین قسمت آموزش باشد که برای پرورش و تقویت فن بیان کودکان لازم است در اولین گام به عنوان اطرافیان کودک (خانواده، معلم و مدرسه و یا اقوام و ....) خودمان فن بیان خوبی داشته باشیم؛ زیرا کودکان عموماً از اطرافیان خود به شدت تاثیر پذیری دارند.

راه­کارهای آموزش فن بیان به کودکان

به طور کلی می­‌توان آموزش فن بیان کودکان را به چهار بخش زیر تقسیم کرد:

• دایره لغات و گستردگی واژگان
• مهارت گفتار و انتخاب سریع لغت مناسب از دایره واژگان
• غلبه بر کم­رویی
• استفاده از زبان بدن

یکی از چالش­‌ها در آموزش فن بیان کودکان این است که انتقال آموزش به کودکان تنها با بیان محتوا، برای آن­ها بسیار خسته‌کننده و طاقت فرسا خواهد بود. بنابراین لازم است کاملاً خلاقانه عمل کرده و محتوای آموزشی را از طریق بازی­‌های جذاب به کودکان آموزش داد.

چند نکته مهم در بازی‌های آموزش فن بیان کودکان

از آنجایی که هدف از انجام این بازی­‌ها، کسب مهارت است، لذا نباید انتظار داشته باشیم که با انجام تنها چند مرحله بازی، فرزند ما به نقطه قابل قبول برسد. بنابراین نیاز است برای انجام بازی­‌های مهارتی، بازه زمانی مناسب و بلند مدتی را در نظر بگیریم به نحوی که انجام بازی مداومت داشته باشد.

در هر یک از بازی­‌هایی که معرفی می­‌شوند، می‌­توان بعد از مدتی پیچیدگی‌­های بیشتری را به آن­ها اضافه کرد. سعی شود بازی­‌ها به صورت گروهی با هم­بازی­‌های فرزندتان انجام شود. البته بزرگترها نیز می­توانند در بازی شرکت کنند.

با این توضیحات، به معرفی تعدادی از بازی­ هایی که توسط مجموعه­ بیشتر از یک نفر، ویژه آموزش فن بیان کودکان طراحی شده می­‌پردازیم.

• بازی داستان­ سازی با استفاده از تصاویر چندتایی

در این بازی تعدادی تصویر را انتخاب کرده، به کودک می­‌دهیم و از او می­‌خواهیم با استفاده از این تصاویر، خیلی سریع یک داستان کوتاه و ساده بسازد و تعریف کند. این بازی به کودک کمک می­‌کند تمامی ظرفیت دایره لغات خود را به کار گرفته و از واژه­‌هایی که تاکنون آموخته است استفاده کند. همچنین از آنجایی که بازی بصورت گروهی با هم­بازی­‌ها و یا بزرگترها انجام می ­شود، فرزند ما لغات و اصطلاحات جدیدی نیز می­‌آموزد. از طرفی، تعریف کردن داستان ساخته شده، قدرت بیان و تکلّم را تقویت کرده و پس از مدتی باعث از بین رفتن استرس و کاهش کم­‌رویی خواهد شد.

• بازی من پادشاه/ملکه هستم

هدف از انجام این بازی این است که فرزند ما به بیان و گفتار آن­چه در ذهنش می­‌گذرد ترغیب شود. شرکت­ کنندگان در این بازی، به نوبت خود را پادشاه و یا ملکه تصور کرده و آن­چه را که در این مقام از ذهنشان می­گذرد و یا آرزوی انجامش را داشتند بعنوان فرمان، اعلام می­‌کنند.

• بازی گزارش­گری

این بازی برای کودکان و نونهالان بسیار جذاب خواهد بود. در این بازی از شرکت­ کنندگان می­‌خواهیم که هر یک از آن­ها، خود را خبرنگار و یا گزارش گر تصور کرده و رویداد، حادثه، شرایط و یا موقعیتی را توصیف کرده و گزارش دهند. پیشنهاد می­‌کنم در صورت امکان، از میکروفن دستی بعنوان ابزار بازی استفاده کنید و از فرزندتان بخواهید که میکروفن را در دست گرفته و صحبت کند. بازی گزارش­گری، هوش کلامی را افزایش می­دهد و تأثیر بسیار زیادی در غلبه بر کم­رویی دارد.

• بازی اشیاء و اجزا

از آنجایی که یکی از مهم­ترین اصول در مهارت­‌های ارتباطی به ویژه در حوزه فن بیان کودکان، تصور ذهنی است لذا پایه و اساس بازی­­‌های طراحی شده به خصوص بازی اشیاء و اجزا، تصور و تجسم است. در این بازی هر یک از شرکت کنندگان خود را به جای یک شیء و یا جزئی از یک وسیله تصور کرده و از زبان آن شروع به حرف زدن می­ کنند. برخی از بهترین گزینه­ ها برای این کار عبارتند از: پای عروسک، چرخ ماشین اسباب بازی و یا هر وسیله دیگری که فرزند ما ارتباط بیشتری با آن دارد.

• بازی جمله‌سازی با سه کلمه

این بازی کمک زیادی برای ساختن ارتباط میان واژه­ ها می‌کند. به طوری که فرزند شما پس از مدتی به راحتی می­‌تواند به صورت بداهه صحبت کند. توانایی صحبت بداهه در اجتماع یکی از مفیدترین مهارت‌­های ارتباطی محسوب می­شود. افرادی که از این مهارت برخوردار هستند، به راحتی می ­توانند در موقعیت­‌هایی مانند مصاحبه­‌های بداهه و یا سخنرانی های بداهه، حاضر شده و بدرخشند. بازی جمله‌سازی با سه کلمه به این صورت است که هر یک از شرکت کنندگان با استفاده از کتاب‌های داستان، سه کلمه را انتخاب کرده و از نفر بعدی می­‌خواهند که با آن سه کلمه جمله‌­ایی ساخته و بیان کنند. در مراحل بعدی می­‌توان تعداد کلمات را تا شش کلمه افزایش داد.

• قصه‌گویی

یکی از بهترین روش ­ها برای آموزش فن بیان به کودکان، قصه‌گویی است. از فرزند خود بخواهید قصه­‌هایی را که شنیده است تعریف کند. قصه­‌گویی به فرزند شما کمک می­‌کند در بیان خود از لحن استفاده کند. از فرزند خود بخواهید گفتار هر یک از شخصیت­‌های قصه را با لحن و صدایی شبیه همان شخصیت بیان کند. بهتر است قصه­ گویی نیز در جمع انجام شود تا در رفع خجولی و غلبه بر کم­رویی نیز مؤثر باشد. در تمامی این بازی­‌ها، سعی می­‌شود با استفاده از جذابیت­‌های خاص بازی، فرزند شما به صحبت کردن و استفاده فعال از دایره لغاتش ترغیب شود. همچنین خلاقیت وی در جمله­ سازی­‌ها، در نهایت به تقویت توانایی گفتاری و هوش کلامی او می­‌انجامد.